Παναγιώτατε Δέσποτα,
Κυρίες και Κύριοι,
Την εποχή του Τανζιμάτ δηλαδή των Μεταρρυθμίσεων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας , οι μεταρρυθμιστές αποφάσισαν λογω της αύξησης του πληθυσμού στην περιοχή του Πέρα και μετά την εκδήλωση της επιδημίας χολέρας το 1885, τα νεκροταφεία που εγκυμονούσαν κινδύνους για την δημόσια υγεία να απομακρυνθούν από το κέντρο, σε περιοχές έξω από τα όρια της τότε πόλεως.
Ετσι, τα δύο μεγάλα νεκροταφεία που βρίσκονταν στο Πέραν, τα "Μνηματάκια" της περιοχής Τεπεμπασί, Σισχανέ Κουλεντιμπί και τα "Μεγάλα Μνήματα" στην περιοχή του Ταξίμ, Αγιάσπασα, Γκιουμούς Σουγιού μέχρι και το Φιντικλί, αποφασίζεται να απομακρυνθούν. Έως τα μέσα του 19ούαιώνα το Ελλη-νορθόδοξο κοιμητήριο της περιοχής βρισκόταν λίγο πιο κάτω από τον χώρο όπου απλώνεται σήμερα η πλατεία Ταξίμ, στον χώρο της Άγιας Τριάδος και του Ζαππείου Παρθεναγωγείου. Ελληνορθόδοξο κοιμητήριο υπήρχε, επίσης και σταΤαταύλα. Γύρω στο 1865 το νεκροταφείο του Σταυροδρομίου θα μεταφερθεί από το Ταξίμ στο Σισλί, σε έκταση 38.600 τ.μ., σε μια περιοχή πολύ έξω από την πόλη, , σε χώρο που ευρύτερα θα γίνει ταφικός.
O εκλεκτικιστικού ρυθμού σταυροειδής με τρούλο ιερός ναός του κοιμητηρίου Σισλί κτίστηκε κατόπιν αδείας του Πατριαρχείου και με αυτοκρατορικό φιρμάνι του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ του Β´. Ο ναός είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και κτίστηκε με δωρεά των αδελφών, Δημητρίου, Ιωάννη και Παύλου Στεφάνοβικ-Σκυλίτση στη μνήμη των γονιών τους Ζαννή και Ελένης.
Η οικογένεια Στεφάνοβικ-Σκυλίτση κατάγεται από παλιά Βυζαντινή οικογένεια. Μετά την άλωση τα μέλη της οικογένειας Σκυλίτση φεύγουν από την Κωνσταντινούπολη και εγκαθίστανται στην Χίο. Η οικογένεια επιστρέφει στην Πόλη το 1821. Στην Πόλη ο Ζαννής Στεφάνοβικ-Σκυλίτσης δημιουργεί τεράστια περιουσία, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει πολλά στην ομογένεια, στα σχολεία Ζάππειο, Παλλάδιο, Ιωακείμιο, Μεγάλη του Γένους Σχολή και σε πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα. Ο μικρότερος γιος του Ζαννή, ο εθνικός ευεργέτης Παύλος Στεφάνοβικ-Σκυλίτσης, γεννήθηκε το 1842 στην Πόλη και πέθανε τον Αύγουστο του 1901 στο οικογενειακό τους θέρετρο στην Χαλκηδόνα, στο Καντίκιοϊ. Ο Παύλος προσέφερε χιλιάδες λίρες για την ανέγερση της Θεολογικής Σχολής Χάλκης, για την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στην Αντιγόνη και για τον Άγιο Νικόλαο στην Πρίγκηπο. Επίσης, συνέβαλε μαζί με τα αδέλφιά του στην ανέγερση του ναού στο Σισλί με ποσό άνω των δέκα χιλιάδων χρυσών λιρών. Η κόρη του μεγαλύτερου γιου του Ζαννή, του Ιωάννη, το 1921 παντρεύεται τον Ελευθέριο Βενιζέλο και συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση, προσφέρει το 1933 στην Αθήνα το μεγαλύτερο μαιευτήριο των Βαλκανίων, το μαιευτήριο Έλενας ή Μαρίκας Ηλιάδη.


Ο μεγαλοπρεπής ιερός ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στο Σισλί εγκαινιάστηκε την 21η Μαΐου του 1889 από τον μητροπολίτη Νικαίας Σωφρόνιο. Την ανέγερση του ναού ανέθεσαν στον Γαλλικής καταγωγής διαπρεπή αρ-χιτέκτονα της Κωνσταντινούπολης Alexandre Vallaury. Έργα του Vallaury, όπως το αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης, το ξενοδοχείο Πέρα Παλλάς, η Οθωμανική τράπεζα στο Καράκιοϊ, το ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, το Πανεπιστήμιο Μαρμαρά στο Χαιντάρ Πασά, η Ακαδημία Καλών Τεχνών και διάφορα άλλα κιόσκια και «Γυαλιά» στον Βόσπορο, στολίζουν μέχρι τις μέρες μας την Πόλη.
Τα μωσαϊκά του εξωτερικού χώρου τα ανέθεσαν στον γνωστό Γάλλο ζωγράφο, συντηρητή και ειδικό στα μωσαϊκά, δάσκαλο τέχνης, Pretextat Lecomte. Ο Pretextat φτιάχνει σε μωσαϊκό μια δουλειά μοναδική από άποψη τεχνικής των ανάγλυφων και των χρωμάτων, που χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί τον 11ο αιώνα. Στη μεγάλη εικόνα πάνω από την κυρία είσοδο του ναού της Μεταμορφώσεως, φτιάχνει με μωσαϊκό τον Θεό <Ο ΩΝ> και υπογράφει PRETEX-TAT 1888.
Περιμετρικά διακοσμεί τους εξωτερικούς τοίχους με οκτώ αγίους, τα ονόματα των οποίων τα συναντάμε στην οικογένεια των Σκυλίτση, του Παύλου, του Πέτρου, της Ελένης, του Δημητρίου, του Ιωάννη, του Γεωργίου, του Στεφάνου και του Κωνσταντίνου. Το τέμπλο του ναού το εικονογραφεί ο ζωγράφος και αγιογράφος Γεώργιος Γραμμανδάνης από το Φαλατάδο της Τήνου, ο οποίος χρημάτισε καθηγητής ζωγραφικής στο Ζάππειο. Έργα του υπάρχουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, στον Άγιο Γεώργιο στο Κουσκουντζούκι, στον Άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο Καλαμησίων, στη Μεγάλη του Γένους Σχολή.
Στην κεντρική είσοδο του ναού, η οποία δεν χρησιμοποιείται σήμερα, υπάρχει χαραγμένη επιγραφή που μας πλη-ροφορεί ότι: "Ο ΙΕΡΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΥΟΝΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΟΥ Ε´ ΑΝΑΛΩΜΑΣΙ ΤΩΝ ΥΙΩΝ ΣΚΥΛΙΤΣΗ ΣΤΕΦΑΝΟΒΙΚ ΕΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΑΙΩΝΙΟΝ ΤΩΝ ΓΩΝΕΩΝ ΑΥΤΩΝ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1888".
Στις 9 Ιουλίου του 1889 υπογράφτηκε Πατριαρχικό και συνοδικό σιγίλλιο. Στο σιγίλλιο αυτό αναφέρονταν ότι ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος θα ήταν αναπόσπαστα προσαρτημένος, σαν παρεκκλήσιο, στον ιερό ναό της εκκλησίας της Παναγίας των Εισοδίων Σταυροδρομίου. Το σιγίλλιο υπέγραψαν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπό-λεως Διονύσιος ο Ε' και έντεκα συνοδικοί Μητροπολίτες. Στον χώρο του κοιμητηρίου και στην προέκταση του κεντρικού δρόμου, πίσω ακριβώς από τον κυρίως ναό υπάρχει και δεύτερος ναός–παρεκκλήσιο αφιερωμένος στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Στη δυτική δε πλευρά του κοιμητηρίου υπάρχει οστεοφυλάκιο.
Η μεταφορά του κοιμητηρίου θα συμπέσει με τη μεγαλύτερη οικονομική άνθιση που γνώρισε ποτέ ο Ελληνισμός της Πόλης και ειδικότερα αυτός του Σταυροδρομίου. Έτσι, το συγκεκριμένο κοιμητήριο θα εξελιχθεί, με την πάροδο του χρόνου, σε ένα από τα πιο φαντασμαγορικά νεκροταφεία της Ευρώπης, δείγμα της ακμής και της ματαιοδοξίας της Πολίτικης Ρωμιοσύνης του τέλους του 19ου αιώνα και των μέσων του 20ού. Αληθινό μουσείο αρχιτεκτονικής και γλυπτικής με δυτικότροπες και αρχαιοελληνικές κατασκευές. Ένα Πάρκο ιστορίας . Εδώ είναι συγκεντρωμένα ταφικά μνημεία γνωστών και επιφανών ευπατρίδων και λόγιων του Γένους. Τα ταφικά αυτά καλλιτεχνήματα κατασκευάστη-καν από πολύ γνωστούς καλλιτέχνες όπως ο Γάλλος Antonin Mercié, έργα του οποίου κοσμούν το Λούβρο, ο Γιώργος Μπονάνος, ο Μιχάλης Τόμπρος, ο Luigi Giona και πολλοί Τηνιοί όπως ο Λάζαρος Σώχος - ο γλύπτης που κατασκεύασε το άγαλμα του Κολοκοτρώνη στην Παλαιά Βουλή στην Αθήνα, οι αδελφοί Λυρίτη - που κατασκεύασαν πολλά αγάλματα στην Τουρκία όπως το άγαλμα του Ατατούρκ στην πλατεία του Tekirdağ (Ραιδεστό) – οι αρχιτέκτονες Περικλής Φωτιάδης και Παναγιωτίδης και άλλοι πολλοί.
Η περιοχή του Σισλί, η οποία το 1955 αποτελούσε μία από τις πλούσιες γειτονιές της αστικής τάξης της Κωνσταντινούπολης με έντονη ρωμαίικη παρουσία, δεν έμεινε ανέπαφη. Το νεκροταφείο του Σισλί, όπου διακρίνονταν τα επι-τεύγματα του Ελληνισμού της Ανατολής σε μία περίοδο δημογραφικής, οικονομικής και εθνικής ακμής του, γνώρισε τη βία του όχλου. Καταστράφηκαν πολλά ταφικά μνημεία, καθώς και το οστεοφυλάκιο, ενώ η εκκλησία κάηκε.
Αυτά τα λίγα για την ιστορία .
Πριν τελειώσω την ομιλία μου πολύ σύντομα θα ήθελα να σας γνωρίσω οτι η αρχική ιδέα για την αποκατάσταση και συντήρηση των ταφικών μνημείων ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2009. Στις 14 Μαίου του 2010 επισκέφτηκα τον Παναγιώτατο μας Πατριάρχη και του παρέδωσα μελέτη , για την κατάσταση των ταφικών μνημείων, του πολιτικού μηχανικού και παιδικού φίλου μου Χριστάκη Ελευθερόπουλου που δυστυχώς δεν ζει πια. Ταυτόχρονα του γνώρισα πως είμασταν διαθετημένοι και με την ευλογία του να αρχίσουμε την συντήρηση και αποκατάσταση των ταφικών μνημείων του κοιμητηρίου Σισλί με χορηγίες απο την Ελλάδα. Συμφώνησε και μετά χαράς, άμεσα, με παρέπεμψε στον τότε πρόεδρο της Κοινότητας Σταυροδρομίου κ. Πετρίδη.
Στο τέλος του 2010 την προεδρία της κοινότητας ανέλαβε ο κ. Παπαλιάρης όπου άρχισαν και οι εργασίες. Μέχρι το 2014 Επισκευάστηκαν 44 ταφικά μνημεία και το ποσό που συγκεντρώθηκε απο χορηγίες α-νήλθε περίπου στις 430.000 λιρες Τουρκίας, Στο ποσό αυτό πρέπει να προσθέσουμε και την μεγάλη χρη-ματική συμμετοχή της Εφοροεπιτροπής Σταυροδρομίου.
Στο σημείο αυτό αν και με παρακάλεσε να μην αναφερθώ στο άτομο του θεωρώ υποχρέωση μου να ευχαριστήσω δημόσια τον κ. Παπαλιάρη για το έργο που επιτέλεσε,. Χωρίς αυτόν το έργο αυτό δεν θα πραγματοποιόταν.
Ο κ. Παπαλιάρης είναι παράδειγμα προς μίμηση , για να διατηρηθεί ζωντανή η Πολίτικη Ρωμιoσύνη.
Παρακαλώ κ. Παπαλιάρη δεχθήτε αυτήν την εικόνα της Μεταμορφώσεως του Κυρίου σαν ένδειξη αγάπης και εκτίμησης προς το πρόσωπο σας απο εμάς τους εκπατρισθέντες Κωνσταντινουπολίτες που αγα-πάμε και δεν ξεχνάμαι την γενέτειρα μας.
Σας Ευχαριστώ.